INTERVIEW - Alpinist Simon Messner zegt: "Meer mensen in de bergen en meer gevaar betekent meer doden."

Meneer Messner, de dood van voormalig Duits biatlete en tweevoudig Olympisch goudwinnares Laura Dahlmeier midden vorige week heeft veel mensen diep geschokt. Velen vroegen zich af waarom bergbeklimmers zulke risico's namen.

Dat is de fundamentele vraag: waarom doen we dit? Mensen begonnen 270 jaar geleden de bergen in te trekken. Uit wetenschappelijke interesse, om de eersten te zijn, en ook vanwege de moeilijkheden. Ik denk dat er net zoveel redenen zijn om de bergen in te gaan als er bergbeklimmers zijn. Iedereen heeft zijn eigen unieke motivatie.

Waarom beklim je bergen of steile wanden?

Voor mij was bergbeklimmen iets heel persoonlijks. Ik vertelde er thuis niemand over, omdat ik niet wilde dat mijn ouders zich zorgen zouden maken. Bergbeklimmen was voor mij als tiener een leerschool voor het leven. Ik was een erg terughoudend kind, ook onzeker. Dankzij het bergbeklimmen veranderde dat.

En wat trekt u tegenwoordig naar de bergen?

Tegenwoordig is bergbeklimmen voor mij soms een ontsnapping aan het snelle leven van alledag. Ik ben geïnteresseerd in het vinden van rust en het ervaren van iets nieuws. Bergbeklimmen biedt me de mogelijkheid om mezelf op een andere manier te leren kennen. En natuurlijk is het leven in de bergen erg compact. Wat je in een paar dagen kunt ervaren, vooral in het hooggebergte, is genoeg ervaring voor een heel leven. Een breed scala aan emoties speelt een rol. De opwinding op de top en daarna hoort erbij, maar ook de angst bij moeilijke of gevaarlijke passages. Bergbeklimmen confronteert ons met onszelf, met onze twijfels en onzekerheden. Maar het geeft ons ook een gevoel van diepe opluchting als we een tocht succesvol hebben afgerond.

Voelt u zich soms verdrietig?

Als jonge klimmer onderdrukte ik dit gevoel. Maar hoe ouder ik word, hoe meer verdriet ik ervaar. Sommige van mijn vrienden en partners zijn nooit meer thuisgekomen. Die wetenschap maakt bergbeklimmen niet makkelijker voor me, maar het maakt me wel voorzichtiger. Het is net als een onweersbui. Iedereen weet dat onweersbuien gevaarlijk zijn. Maar pas als je er één keer een op de berg hebt meegemaakt, weet je absoluut zeker dat je er nooit meer een wilt meemaken. De som van deze ervaringen heeft me aanzienlijk voorzichtiger gemaakt dan tien jaar geleden. Ik denk nu heel anders over dingen na dan vroeger.

Sommige waarnemers hebben gesuggereerd dat sommige bergbeklimmers opzettelijk nog een laatste keer proberen te beklimmen en nooit meer terugkeren. Zijn bergbeklimmers waaghalzen?

Nee, bergbeklimmers zijn zeker geen roekeloze avonturiers. Tegenwoordig denk ik goed na over hoeveel risico ik bereid ben te nemen en wanneer het beter is om terug te keren. Als het gevaar van lawines en vallende stenen groot is, vind ik het veel gemakkelijker. Terugkeren hoort bij bergbeklimmen. Iedereen die kan terugkeren, heeft veel bereikt. Toch hoort een zekere mate van risico bij het leven. Hoe ver we dit risico zoeken, is aan ons.

Je vertrekt over drie weken voor je volgende expeditie. Hoe bereid je je voor?

Fitheid is cruciaal voor een expeditie. Ik train mijn uithoudingsvermogen. En in gedachten ben ik vaak op die berg in Pakistan. Ik heb al een tijdje een foto van de berg op mijn bureau staan. Het stimuleert mijn verbeelding. Ik probeer me voor te stellen hoe het er op die bergwand uit zal zien en wat de omstandigheden zullen zijn. Hoe beter ik de berg van tevoren bestudeer, hoe beter ik voorbereid ben als ik er aankom.

Je bent onlangs vader geworden.

Onze dochter is zeven maanden oud. Ze heeft me een nieuw doel in het leven gegeven. Ik besef dat ik vandaag een dubbele verantwoordelijkheid draag.

Heeft de geboorte van uw dochter uw houding ten opzichte van bergbeklimmen en het nemen van risico's veranderd?

Ik was verbaasd over het effect van het vaderschap op me. In eerste instantie kon ik me niet voorstellen om nog eens op expeditie te gaan. De drang die me de afgelopen twintig jaar de bergen in had gedreven, was er niet meer. Ik herken mezelf niet echt; dit was een compleet nieuwe ervaring. Maar langzaamaan kwam het verlangen om op expeditie te gaan terug. Ik ben nu zeker voorzichtiger dan voor de bevalling. En toch voel ik nog steeds de behoefte om het leven te leven.

Je hebt dit zelf vanuit een ander perspectief ervaren, toen je vader, Reinhold Messner, in je jeugd op avontuur ging. Je zei onlangs dat je daar als kind nooit veel last van had.

Mijn huidige situatie doet me eigenlijk denken aan die situatie van toen. Mijn vader reisde zijn hele leven veel en werd blootgesteld aan gevaar. Als kind was ik me daar niet echt van bewust. Ik vertrouwde hem volledig, deels omdat ik aanvoelde dat bergbeklimmen bij zijn leven hoorde. Het positieve voor mij als kind was dat Reinhold altijd nieuwe verhalen mee naar huis nam van zijn expedities. Zonder het te weten, wekte hij ook een verlangen in mij op. Vandaag ben ik het die op expeditie gaat. In zekere zin herhaalt de geschiedenis zich.

En je vrouw en kind wachten thuis op je terugkomst.

Mijn vrouw Anna en ik praten er vaak over. Anna weet dat deze passie deel uitmaakt van mij. Zonder haar steun zou bergbeklimmen voor mij niet mogelijk zijn. Natuurlijk weet ik dat er elk moment iets kan gebeuren. Dat we naar de bergen gaan, blijft een contradictie. Maar als vader is het voor mij nu natuurlijk nog belangrijker: ik kan niet sterven op de berg; ik móét naar huis. Dat maakt terugkeren makkelijker, zo niet eens een plicht.

Is achteruitrijden echt altijd zo gemakkelijk?

Hoe meer tijd, energie, motivatie en geld je in een project steekt, hoe moeilijker het is om het op te geven. Terug moeten keren net onder de top in Pakistan is niet hetzelfde als een reis afbreken in je eigen regio, de Dolomieten. Toen ik jonger was, had ik er echt moeite mee om de top niet te bereiken. Maar de top was nooit mijn motivatie. Ik wil iets ervaren dat alleen in de natuur te beleven is en dat in het beste geval naar een top leidt. Over het algemeen ben ik waarschijnlijk vaker teruggekeerd voordat ik de top bereikte dan dat ik hem daadwerkelijk heb bereikt. Interessant genoeg staan de afgebroken reizen ook levendiger in mijn geheugen gegrift. Misschien omdat iets niet volgens plan verliep: de verkeerde tactiek, een vergeten stuk uitrusting, een gebrek aan moraal. Al met al een reden om te leren! Terugkeren betekent niet opgeven, maar je aanpak heroverwegen en, indien nodig, terugkomen.

Waren er situaties waarin je te ver ging?

Natuurlijk heb ik ook wat geluk gehad. Ik ben twee keer door lawines getroffen, één keer in Nepal en één keer in de Alpen. Ik ben ook een keer van een rotswand gevallen en afgelopen winter scheurde een vallende ijspegel mijn helm. Het zou onjuist zijn om het geluk dat ik tot nu toe heb gehad te ontkennen. Alpinisme en bergbeklimmen is en blijft gevaarlijk. Ik zou zelfs zo ver willen gaan om te zeggen dat de objectieve gevaren in de bergen toenemen. De bergen brokkelen af. Sinds ik ben begonnen met bergbeklimmen, zijn de bergen – of het nu in de Alpen is, maar ook in de Karakoram en de Himalaya – kwetsbaarder en brozer geworden.

In Italië werden in de vier weken tussen eind juni en eind juli 83 sterfgevallen in de bergen geregistreerd.

Doden in de bergen treffen niet alleen topalpinisten. Het aantal ongevallen in de bergen zal blijven stijgen. Dit komt, al was het maar omdat steeds meer mensen de bergen in gaan. Dat snap ik wel; ik geniet er zelf ook enorm van. Maar doordat de permafrost smelt, wordt bergbeklimmen steeds gevaarlijker. Zelfs klassieke tochten zoals de normale route naar de Mont Blanc of de Ortler worden erdoor getroffen. We moeten ons er allemaal van bewust zijn dat er altijd gevaar dreigt wanneer we de bergen ingaan. Meer mensen in de bergen en toenemend gevaar leiden tot meer sterfgevallen in de bergen.

De Zuid-Tiroolse bergbeklimmer Simon Messner zegt: "De objectieve gevaren in de bergen nemen toe. De bergen brokkelen af."

De risico's op de berg zullen waarschijnlijk nooit helemaal onder controle zijn. Er blijft altijd een restrisico bestaan.

Het vergt veel ervaring om de gevaren in de bergen te herkennen. Het kost jaren om het nodige instinct hiervoor te ontwikkelen. Je kunt veel leren, vooral tijdens makkelijkere, complexere tochten. Je mag nooit uit het oog verliezen dat de berg gevaarlijk blijft en je onsterfelijk voelen door je successen.

Dat is niet eenvoudig als je van bergbeklimmen je beroep maakt en aan de verwachtingen van het publiek en sponsoren wilt voldoen.

Ik verdien mijn geld deels met bergbeklimmen: door erover te schrijven, lezingen te geven en met sponsorgeld. Maar ik hoef er niet mijn brood mee te verdienen en mijn gezin te onderhouden. Ik ben daarnaast bergboer. Dat vind ik een geweldige vrijheid.

Heb je er altijd al van gedroomd om professional te worden?

Ik heb er lang over nagedacht of ik een opleiding tot berggids zou moeten volgen. Maar in combinatie met mijn eigen tochten zou het risico waarschijnlijk te groot zijn. Bovendien weet ik niet zeker of ik de publieke druk wel aankan. Want of je het nu leuk vindt of niet, in de schijnwerpers staan brengt altijd een zekere prestatiedruk met zich mee. En die combinatie is bijzonder gevaarlijk bij klassiek bergbeklimmen. Je moet jezelf altijd afvragen waarom je de bergen in gaat. Je moet het honderd procent willen; de motivatie moet van binnenuit komen. Het hebben van een intrinsiek doel is wat bergbeklimmen zo waardevol maakt.

Je hebt misschien niet de druk van sponsors, maar je hebt wel een grote naam.

Het kan zijn dat er een bepaalde benadering van de berg, misschien zelfs succes, van me verwacht wordt. Maar wat is succes precies? Ook ik moet mijn expedities financieren, en dat lukt tegenwoordig bijna uitsluitend met behulp van sponsors. Ik kan de druk vermijden door pas over een project te praten als ik het al heb afgerond. En zo doe ik het ook met de expeditie die ik voor september heb gepland: ik zal niets onthullen totdat Martin Sieberer en ik eraan hebben deelgenomen.